Płacz dziecka – histeryczny, nagły, przeraźliwy. Rodzaje

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Płacz dziecka w wieku niemowlęcym najczęściej oznacza, że dolega mu kolka lub też niezaspokojone są jego potrzeby – jest głodne, zmęczone, ma pełną pieluchę. Jak rozpoznać przyczynę płaczu? Co robić, gdy jest on nagły i histeryczny?

Powody płaczu niemowląt

Płacz noworodka jest najbardziej naturalną i jedyną znaną dziecku formą komunikacji z otoczeniem. Z płaczem maluch przychodzi na świat i przez długie miesiące tylko w ten sposób będzie rozmawiać z rodzicami. Wobec braku innych środków wyrazu, na tym etapie rozwoju tak właśnie manifestuje swoje potrzeby oraz dolegliwości. Dlaczego noworodek płacze? Najczęstsze tego przyczyny to:

• odczuwanie głodu – płacząc dziecko domaga się pokarmu;
• odczuwanie wilgoci – maleństwo sygnalizuje, że czas na zmianę pieluchy;
• przebodźcowanie, czyli nadmierne pobudzenie nadmiarem dźwięków, obrazów, emocji etc.;
• nuda związana z niedostatkiem bodźców;
• zmęczenie, na przykład z powodu braku snu;
• dyskomfort termiczny (zbyt ciepło, za zimno);
• dyskomfort związany z ułożeniem w niewygodnej pozycji;
• potrzeba kontaktu z rodzicami, zwłaszcza z matką – dziecko chce być przytulone;
• kolka jelitowa, konieczność oddania gazów.

Wraz z nabywanym doświadczeniem większość rodziców uczy się trafnie rozpoznawać rodzaje płaczu niemowlaka, interpretować je oraz reagować na nie w adekwatny sposób. Istotna przy tym jest intensywność, wysokość wydawanych dźwięków oraz wszelkie towarzyszące temu ruchy i grymasy. Przykładowo niemowlę głodne już wcześniej zdradza pewne objawy niezadowolenia: zaczyna mlaskać, wykonywać ustami ruchy przypominające ssanie, a nawet wkładać palec do buzi. Natężenie płaczu rośnie w tym przypadku stopniowo, a uspokojenie przychodzi niemal natychmiast po dostawieniu niemowlęcia do piersi lub butelki.

Histeryczny płacz niemowlaka

Płacz dziecka często jawi się jako histeryczny. Maluch płacze wtedy długo i głośno, nie daje się uspokoić, na jego buzi często zaś wypisane jest cierpienie. Możliwe są też nerwowe ruchy całego ciała. Tak jest między innymi w przypadku silnego zmęczenia, zwłaszcza w porze wieczornej. Dziecko często płacze histerycznie nie mogąc przez dłuższy czas zasnąć. Możliwe również, że w ten sposób pokazuje ogólne rozdrażnienie, pobudzenie, zdenerwowanie.

Histeryczny płacz niemowlaka może być też manifestacją dolegliwości odczuwanych w związku z kolką. Jest to zaburzenie czynnościowe charakterystyczne dla okresu wczesnoniemowlęcego, definiowane jako stan niepokoju, którego najbardziej typowym objawem jest nie dający się ukoić płacz. Według różnych szacunków problem ten występuje u 10 do 40 proc. maluchów (dane: M. Czerwonka-Szaflarska, Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej) i pojawia się między 3 dniem, a 3 tygodniem życia. Przyczyny kolki nie zostały do końca poznane, przyjmuje się jednak, iż nagły histeryczny płacz niemowlaka może w tym wypadku być powodowany przez takie czynniki, jak:

• niedojrzałość układu nerwowego oraz trawiennego;
• zaburzenia flory jelitowej;
• alergie pokarmowe (zwłaszcza na białko krowie), nietolerancja laktozy;
• niewłaściwa technika karmienia, powodująca zasysanie powietrza;
• podwyższona wrażliwość na bodźce, nadpobudliwość dziecka;
• determinanty psychospołeczne (np. nerwowość lub depresja poporodowa matki).

Jak rozpoznać kolkę u dziecka? Tradycyjnie stosuje się tzw. regułę trzech, wedle której o przypadłości tej można mówić, gdy spazmatyczny płacz niemowlaka trwa przynajmniej przez 3 godziny dziennie, minimum 3 razy w tygodniu, przez 3 tygodnie lub dłużej. Ale uwaga: w ostatnich latach coraz więcej specjalistów skłonnych jest obniżać ostatnie z wymienionych kryteriów do jednego tygodnia.

Nagły, przeraźliwy płacz niemowlaka

W odróżnieniu od wielu innych przypadków, płacz związany z kolką ma charakter napadowy – pojawia się bez zauważalnej przyczyny i od razu rozbrzmiewa z pełną intensywnością. Nagłe ataki płaczu u niemowlaka pojawiają się przede wszystkim w godzinach wieczornych i jest to kolejna cecha charakterystyczna, pozwalająca przeprowadzić trafne różnicowanie.

Jak sobie radzić w takiej sytuacji? Ustaliwszy dlaczego niemowlę płacze, rodzice mogą zastosować szeroki wachlarz rozwiązań adekwatnych do sytuacji. Jeśli maluch cierpi z powodu kolki, wzdęć, czy niestrawności, należy:

• delikatnie masować brzuszek ruchami okrężnymi;
• brać dziecko na ręce, łagodnie unosząc i kołysząc;
• układać niemowlę na brzuszku;
• stosować ciepłe okłady na brzuch, używając na przykład ciepłej pieluchy ;
• uspokajać dziecko za pomocą stonowanych, jednostajnych dźwięków (dźwięki suszarki, odkurzacz itp., czyli tak zwany „biały szum”);
• w razie konieczności podać specjalistyczny preparat dla dzieci, ułatwiający uwalnianie i wydalanie gazów z przewodu pokarmowego.

Przed przystąpieniem do tego typu działań, należy upewnić się, że powód płaczu nie leży w niezaspokojeniu podstawowych potrzeb, a więc czy dziecko jest najedzone, czyste i suche, wyspane, wypoczęte.

Czym jest PURPLE crying?

Zdarza się też, że noworodek ciągle płacze bez jakiejkolwiek przyczyny. Nie jest ani chory, ani głodny, ani nie dolega mu kolka. W takiej sytuacji specjaliści zwykli używać pojęcia PURPLE crying. Co to takiego? W dosłownym tłumaczeniu z języka angielskiego oznacza to purpurowy (fioletowy) płacz. Nie chodzi jednak o barwę. Pisane wielkim literami słowo PURPLE to akronim. Poszczególne litery pochodzą od wyrażeń:

• Peak of crying – dosłownie „szczyt płaczu”, sformułowanie to odnosi się do natężania zjawiska: maluch zaczyna płakać około 2 tygodnia życia, szczyt przypada na 2 miesiąc, koniec zaś – między 3 a 5 miesiącem;
• Unexpected, czyli „nieoczekiwany”. Maluch zaczyna płakać nagle i bez jakiejkolwiek zauważalnej przyczyny;
• Resists soothing – nic nie działa kojąco. Niezależnie od działań podejmowanych przez rodziców, dziecko nie przestaje płakać;
• Pain-like face – ból malujący się na twarzy. Dziecko wygląda, jakby cierpiało, choć nic mu nie dolega;
• Long lasting – płacz jest długotrwały. Może trwać nawet 5 godzin dziennie;
• Evening baby, czyli „wieczorne dziecko”. Podobnie, jak w przypadku kolki, płacz częściej występuje w końcowej fazie dnia.

Twórcy pojęcia PURPLE Crying, kanadyjscy naukowcy Ronald i Marylin Barr tłumaczą, iż wydawane przez maleństwo dźwięki są naturalnym świadectwem rozwoju dziecka, adekwatnym do etapu na jakim się znajduje. Nie świadczą o jakiejkolwiek patologii czy dyskomforcie. Co zrobić gdy dziecko płacze bez powodu? Jeśli można z całą pewnością wykluczyć podłoże chorobowe, a wszystkie potrzeby dziecka są zaspokojone, R. Barr radzi, by nie podejmować żadnych działań terapeutycznych. „Fioletowy płacz”, choć jest frustrujący dla rodziców, w rzeczywistości nie wiąże się z cierpieniem dziecka i – co ważne – w ciągu kilku miesięcy powinien samoistnie całkowicie zaniknąć.

Autor: Piotr Brzózka

Konsultacja merytoryczna: lekarz rodzinny Marta Falcman-Sobczak

Źródła:

1. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Julia Gawryjołek, Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6.

2. Marilyn Barr, What is the Period of Purple Crying?, http://purplecrying.info/what-is-the-period-of-purple-crying.php, [data dostępu: 21 02 2021]

3. Płacz, https://nbas.pl/wp-content/uploads/2017/06/PLACZ.pdf, [data dostępu: 21 02 2021].