Perystaltyka, odgazowanie jelit niemowlaka – jak je usprawnić?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Trawienie pokarmów nie byłoby możliwe bez aktywności motorycznej przewodu pokarmowego, nazywanej perystaltyką. Sprawdź, co to jest perystaltyka oraz jak funkcjonują jelita u niemowląt.

Czym jest perystaltyka jelit?

Perystaltyka to określenie na aktywność motoryczną przewodu pokarmowego, umożliwiającą rozdrabnianie i przesuwanie się treści pokarmowej. Przewód pokarmowy człowieka rozpoczyna się od jamy ustnej, a kończy na odbytnicy. Cały ten odcinek ma około 12 metrów długości. Wraz z gruczołami trawiennymi – śliniankami, wątrobą i trzustką, tworzy układ pokarmowy, który odpowiada za pobieranie i trawienie pokarmu, a także wchłanianie składników odżywczych. To jednak nie wszystko. Układ pokarmowy jest także niezbędny do usuwania niestrawionych resztek pokarmowych. Wydalanie nie byłoby możliwe bez perystaltyki, która umożliwia przesuwanie się pokarmu aż do odbytu, będącego końcowym odcinkiem przewodu pokarmowego.

Przemieszczanie się treści pokarmowej jest możliwe dzięki obecnym w ścianie przewodu pokarmowego mięśniom, które kurcząc się rytmiczne, wykonują tzw. ruchy perystaltyczne. Za kurczliwość wymienionych mięśni odpowiada w dużej mierze autonomiczny układ nerwowy, który pracuje niezależnie od woli człowieka. Dzięki mięśniom sterowanym przez wegetatywny układ nerwowy pokarm pokonuje kolejne części przewodu pokarmowego. Aktywność motoryczna w przewodzie pokarmowym rozpoczyna się w przełyku. Jednakże powszechnie mówi się perystaltyce jelit, ponieważ to właśnie w jelicie cienkim i grubym zachodzą najważniejsze ruchy perystaltyczne.

W kontekście motoryki przewodu pokarmowego mówi się nie tylko o ruchach perystaltycznych, ale także odcinkowych, które umożliwiają rozdrabnianie i mieszanie się treści pokarmowej. Ponadto wymienia się także skurcze toniczne, które umożliwiają napięcie zwieraczy. Dzięki tym ruchom regulowane jest tempo pasażu pokarmu. Wszystkie wymienione rodzaje skurczów składają się na aktywność motoryczną przewodu pokarmowego, nazywaną perystaltyką.

Warto wiedzieć, że w przypadku obniżonej perystaltyki jelit, częstotliwość wypróżnień jest zbyt mała. Innymi słowy pacjent cierpi na zaparcia. Jeśli natomiast perystaltyka jest zwiększona, wówczas pacjentowi dokuczają biegunki.

Funkcjonowanie jelit u niemowlaka

Perystaltyka jelit u niemowląt przebiega nieco inaczej niż u osób dorosłych. Dzieci przychodzą na świat z całkowicie ukształtowanym przewodem pokarmowym. Pod względem anatomicznym nie wykazuje on istotnych różnic w stosunku do populacji dorosłych. Inaczej jest natomiast z jego funkcjonowaniem. Aktywność motoryczna przewodu pokarmowego rozwija się stopniowo w ciągu pierwszych miesięcy życia dziecka. Również mikroflora jelitowa nie jest w pełni wykształcona. Nierozwinięte jelita u noworodka (w sensie funkcjonalnym) są częstą przyczyną dolegliwości trawiennych. Problemy z jelitami u niemowlaka również nie należą do rzadkości.

Nadmiar gazu w jelitach u niemowląt

Jednym z najczęstszych problemów jelitowych u noworodków jest kolka. Dolegliwość można rozpoznać po rozdrażnieniu i niepokoju lub napadowym płaczu, a nawet krzyku oraz podkurczaniu nóżek przez maluszka, które pojawiają się i kończą bez określonej przyczyny. Charakterystyczne jest także nasilenie gazów jelitowych, objawiające się zwiększeniem obwodu brzuszka. Ten problem z jelitami u niemowlęcia zazwyczaj pojawia się w pierwszych tygodniach życia i utrzymuje się do około do 4-5 miesiąca życia, ze szczytem zapadalności około 6 tygodnia życia dziecka. Szacuje się, że kolka jelitowa może dotyczyć nawet do 40 proc. dzieci.

Co ciekawe, przyczyna kolki nie jest do końca znana. Istnieje kilka teorii wyjaśniających mechanizm jej powstawania. Jedni specjaliści uważają, że pojawia się ona na skutek nadwrażliwości trzewnej lub nietolerancji pokarmowej na białka mleka krowiego, czyli alergii pokarmowej. Inni natomiast są zdania, że źródłem dolegliwości jest nierozwinięta mikroflora jelitowa lub zaburzenie bariery jelitowej. Przyczyną może być także łagodne zapalenie przewodu pokarmowego. Pojawiają się sugestie, że to nadmierny płacz u dziecka przyczynia się do nadmiaru gazów w jelitach, a w konsekwencji do występowania pozostałych objawów.

Jak usprawnić perystaltykę jelit u niemowląt?

Bez względu na to, jaki mechanizm stoi za pojawianiem się kolki u niemowląt, warto wiedzieć, że istnieje kilka sposobów na jej złagodzenie. Jak poprawić perystaltykę jelit u maluszka? Co podać na wzdęcia u dziecka?

Aby usprawnić perystaltykę jelit u niemowlęcia, można wykonać delikatny masaż brzuszka lub całego ciała. Pomocne mogą być także ciepłe okłady lub ciepła kąpiel. Warto ponadto skonsultować się z doradcą laktacyjnym i przyjrzeć się technice karmienia. Niepoprawne przystawianie się dziecka do piersi może powodować

połykanie nadmiaru powietrza i mieć negatywny wpływ na motorykę przewodu pokarmowego. W przypadku karmienia piersią, należy zwrócić uwagę na występowanie cmokania i mlaskania, co może świadczyć o nieszczelnym chwycie piersi przez dziecko. W przypadku karmienia butelką być może konieczne będzie dobranie innego smoczka.

Aby uśmierzyć dolegliwości, można podać maluszkowi preparat z symetykonem, czyli substancją, która obniża napięcie powierzchniowe ścian pęcherzyków gazu, znajdujących się w jelitach, a tym samym ułatwia ich łączenie i pękanie. Symetykon nie tylko usprawnia wydalanie gazów, ale także zmniejsza napięcie jelit, które przyczynia się do bólu brzuszka.

Warto jednak pamiętać, że przed podaniem dziecku jakiegokolwiek preparatu, należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Specjaliści pomogą ustalić, czy objawy zaobserwowane u dziecka, wskazują na kolkę jelitową, a także doradzą, jaki preparat można podać oraz w jakiej dawce.

Autor: Joanna Woźniak

Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Marta Kowalska, specjalista pediatrii

Bibliografia:

1. Aleksandra Rurarz, Karol Ratajczak, Wojciech Feleszko, Kolki niemowlęce, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (4), p. 413–418.

2. Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Julia Gawryjołek, Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6, 408–414. 3. http://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/2018/listopad_2018.pdf [dostęp 16.05.2022 r.] 4. https://pl.wikipedia.org/wiki/Perystaltyka [dostęp 16.05.2022 r.] 5. https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/141714,kolka-niemowleca-rozpoznanie-i-leczenie [dostęp 18.05.2022 r.] 6. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/wytyczne/152965,czynnosciowe-zaburzenia-przewodu-pokarmowego-u-niemowlat-i-malych-dzieci [dostęp 18.05.2022]