Prężenie się niemowlaka – podczas karmienia i snu. Co oznacza?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Prężenie się niemowlaka podczas karmienia lub przez sen może mieć kilka różnych przyczyn. Jedną z nich jest kolka niemowlęca powodująca ból i związany z nim odruch prężenia mięśni. Jak pomóc maluszkowi, u którego występują takie objawy?

Prężenie i wyginanie niemowlaka podczas karmienia

Dość często zdarza się, że nawet kilkutygodniowe niemowlę nagle zaczyna się prężyć podczas karmienia. Przeważnie wygląda to tak, że maluch wygina ciało w tył na kształt pałąka, a jego mięśnie przy tym znacząco sztywnieją. Jest to objaw, który może zaniepokoić rodziców i powinien być przez nich obserwowany. Co może oznaczać prężenie się niemowlaka? W wielu przypadkach związane jest z dolegliwościami jelitowo-trawiennymi, w tym kolką będącą powszechną przypadłością najmłodszych pacjentów.

Kolka to objaw nadmiernego nagromadzenia w jelitach gazów rozpychających ich ściany i powodujących ataki nieprzyjemnego, kłującego bólu w obrębie jamy brzusznej. Do najczęstszych przyczyn kolki w tym wieku należy połykanie przez dziecko zbyt dużej ilości powietrza podczas jedzenia. Mówi się, że dzieci karmione piersią są mniej na nie narażone, jednak nawet ta metoda karmienia nie wyklucza całkiem ryzyka wystąpienia kolek.

Dlaczego dzieci połykają powietrze? Niekiedy jedzą zbyt łapczywie, innym razem coś rozprasza ich uwagę i wiercą się przy jedzeniu, przez co powietrze z pokarmem wpada do żołądka. Przyczyny zazwyczaj są prozaiczne, ale skutkiem jest ból, a niekiedy też właśnie prężenie i wyginanie niemowlaka podczas karmienia.

Zdarza się, że dziecko wygina się przy jedzeniu, bo coś w otoczeniu odwraca jego uwagę. Wówczas jednak maluch nie sztywnieje, a zmiana pozycji pozostaje pod jego kontrolą. Prężenie z powodu kolki natomiast jest nagłe, niekontrolowane i towarzyszy mu napięcie mięśni.

Prężenie się bywa u niemowląt objawem poważniejszych przypadłości, dlatego, jeśli problem nawraca lub pojawia się nie tylko podczas jedzenia lub bezpośrednio po nim, należy skonsultować się z pediatrą, by dokładnie ustalił przyczynę zaobserwowanych objawów.

Objawy towarzyszące prężeniu się niemowlaka

Jak wygląda prężenie się dziecka w okresie niemowlęcym i jak odróżnić je od zwykłego „wiercenia się”? Gdy dziecko wygina ciało, bo chce czegoś dotknąć lub coś zobaczyć, też niekiedy odchyla w tył głowę lub całe się wykręca. Jest jednak wtedy spokojne, ma zaciekawioną minę i rozluźnione mięśnie.

Kiedy natomiast niemowlę pręży się i wygina z powodu kolki, towarzyszą temu inne objawy, np.:

• płaczliwość – dziecko nagle zaczyna krzyczeć lub szlochać, co świadczy o nagłym pojawieniu się dolegliwości,
• niepokój – maluch jest niespokojny, podenerwowany, nic nie jest wówczas w stanie przykuć na dłużej jego uwagi,
• podkurczanie nóżek – nagłe, niekontrolowane podkurczanie zgiętych w kolanach nóg często świadczy o bólu w obrębie jamy brzusznej,
• ból brzucha – gaz nagromadzony w jelitach rozpycha ich ściany, co powoduje dolegliwości bólowe,
• łagodne wydęcie brzuszka – rozdymane przez gaz jelita zwiększają swoją objętość, przez co niekiedy cały brzuch dziecka wydaje się lekko wydęty,
• stękanie – niekiedy płaczliwości towarzyszy stękanie, u niemowlaka oznaczające niekiedy zaburzenia trawienne, takie jak utrudnione wypróżnianie lub oddawanie gazów.

Prężenie się niemowlaka podczas snu

Prężenie mięśni może występować u niemowląt również podczas snu, przerywając spokojny wypoczynek. Często towarzyszą mu nagłe wybudzenie i gwałtowny wybuch płaczu. Co powoduje takie objawy w stanie spoczynku? Powód może być ten sam, co podczas jedzenia – nagromadzenie nadmiernej ilości powietrza w jelitach na skutek jego połykania. Z reguły dziecko w tym wieku układa się do snu tuż po jedzeniu, zatem objawy mogą wystąpić niedługo po zaśnięciu.

Prężenie się niemowlaka podczas snu może też być spowodowane nadmiarem bodźców zewnętrznych i powodować niespokojny, niezbyt głęboki sen. Dzieci w okresie niemowlęcym źle znoszą nadmiar bodźców, nie tylko, gdy śpią, ale również, gdy jedzą. Rozpraszanie dziecka przy karmieniu zwiększa ryzyko połykania powietrza i występowania kolek, dlatego warto zadbać o ciszę i spokój. Podczas karmienia (zarówno piersią, jak i butelką) warto przejść z maleństwem w ustronne miejsce, przyjąć wygodną pozycję i poświęcić tej czynności całą swoją uwagę. Niemowlę, które również skupi się wyłącznie na jedzeniu, będzie ssać spokojnie i równomiernie, co zapobiega gromadzeniu się powietrza w jelitach. Podobnie jest ze snem. Aby dziecko dobrze spało, trzeba uspokoić je i wyciszyć przed ułożeniem do snu, przewietrzyć i zaciemnić sypialnię.

Jeśli prężenie przez sen występuje, mimo braku innych objawów kolki jelitowej, należy skonsultować objaw z pediatrą.

Co robić, gdy dziecko pręży się podczas kolki?

Gdy wiadomo, że płacz i prężenie niemowlaka oznacza kolkę jelitową, warto zastosować metody niwelujące przykre objawy, by ból dokuczał dziecku jak najkrócej. Jakie sposoby są skuteczne?

• Termofor na kolki. Można wykonać go samemu lub kupić gotowy w sklepie z akcesoriami dla niemowląt lub niektórych aptekach. Popularnym rodzajem są termofory z wkładem z pestek wiśni. Utrzymują one temperaturę nawet do godziny. Szyte są tak, by nie stanowiły zbyt dużego obciążenia, kiedy ułoży się je na brzuszku leżącego dziecka. U niemowląt nie zaleca się stosowania termoforów napełnianych gorących wodą. Po pierwsze – mogą być one za ciężkie, po drugie – stanowią duże ryzyko poparzenia w przypadku ich rozszczelnienia.
• Inne techniki delikatnego rozgrzewania brzuszka, np. suszenie suszarką. Należy jednak pamiętać, że niewolę ma niezwykle delikatną skórę, którą łatwo poparzyć, więc temperatura nie może być zbyt wysoka. Ciepło pomaga jednak rozluźnić mięśnie i wspiera walkę z kolką.
• Delikatny masaż brzuszka. Pomaga rozluźnić napięte mięśnie i rozbijać pęcherzyki powietrza nagromadzone w jelitach. Ucisk nie może być jednak zbyt mocny.
• Ćwiczenia ruchowe. Np. delikatne przyciąganie nóżek dziecka do brzuszka i ich odciąganie. Ćwiczenia z niemowlakiem należy wykonywać delikatnie i spokojnie. Poprawiają one perystaltykę jelit i ułatwiają pozbycie się gazów z jelit.
• Właściwa dieta. Kiedy dziecko karmione jest piersią, niezwykle ważną dla jego zdrowia rolę odgrywa codzienna dieta matki. W przypadku zaobserwowania objawów kolki, należy wyeliminować z niej potrawy wzdymające (np. warzywa strączkowe, kapustę) i napoje gazowane.
• Układanie dziecka na brzuszku. Pozycja ta wspiera pracę całego przewodu pokarmowego i ułatwia wydalanie nagromadzonych w nim gazów. Już kilka minut dziennie może skutecznie wspomóc pracę jelit i zmniejszyć objawy kolki.

Ponadto dostępne są preparaty na bazie symetykonu. To substancja stosowana do produkcji leków na wzdęcia, która rozbija pęcherzyki powietrza w jelitach i ułatwia ich wydalanie. Niektóre środki zawierające symetykon można podawać dzieciom już po pierwszym miesiącu życia. Z reguły mają one postać kropelek lub kapsułek twist-off, więc ich podawanie jest łatwe i wygodne. Zmniejszają one napięcie powierzchniowe ścian nagromadzonych pęcherzyków powietrza, a dodatkowo zmniejszają napięcie jelit będącego przyczyną bólu.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Bibliografia:

● M. Czerwionka-Szaflarska, J. Gawryjołek, Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej, w: Forum Medycyny Rodzinnej, 2010

● A. Rurarz, K. Ratajczak, W. Feleszko, Kolki niemowlęce, w: Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2016, 12 (4), p. 413–418

● I. Jastrzębska, Kolka niemowlęca, Klinika Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum https://podyplomie.pl/pediatria/15717,kolka-niemowleca [15.07.2021]