Płacz u niemowlaka

Metoda BLW – co to jest i od kiedy stosować?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Metoda BLW stanowi nowatorskie podejście w kwestii rozszerzania niemowlęcej diety i stopniowego odchodzenia od mleka. BLW to duża dawka niezależności dla dziecka. Czy jest to zatem metoda bezpieczna? Jakie są jej zalety i wady? Od jakiego wieku i jaki sposób należy wprowadzać tego typu żywienie?

Co to jest BLW?

BLW to jedna z alternatywnych metod rozszerzania diety niemowlęcia, opierająca się na założeniu daleko idącej samodzielności maleństwa w tym względzie. Skrót BLW pochodzi od angielskiego wyrażenia baby-led weaning¸ co można dosłownie przetłumaczyć jako „odstawianie dziecka od piersi”. W Polsce skrót ten potocznie rozwijany jest inaczej: BLW czyli „bobas lubi wybór”. Wszystko za sprawą książki o takim właśnie tytule, która jest polskim tłumaczeniem światowego bestseleru Gill Rapley i Tracey Murkett. Pierwsza z nich, uznawana za twórczynię metody karmienia znanej jako BLW, z zawodu jest pielęgniarką środowiskową, druga to pisarka i dziennikarka.

Co to jest metoda BLW? Na czym polega, jakimi zasadami powinni kierować się stosujący ją rodzice? Karmienie metodą BLW polega na stopniowym wprowadzaniu do diety dziecka stałych pokarmów w miejsce matczynego mleka, w odmienny jednak sposób, aniżeli przyjęło się to dotychczas praktykować.

Wedle utartych i powszechnie akceptowanych schematów, w wieku około 6 miesięcy w jadłospisie malucha powinny zagościć nowe składniki, które stopniowo będą wypierać mleko. Od dziesięcioleci zaleca się, by starannie wybrane produkty były podawane przez rodzica łyżeczką, w postaci rozdrobnionej, zmiękczonej, zmiksowanej.

Założenia BLW w dużej mierze temu przeczą. Istotą w tym przypadku jest wolny wybór dziecka. Mama lub tata układają w zasięgu wzroku niemowlęcia kilka różnych produktów żywnościowych w małych kawałkach, a maluch samodzielnie sięga po ten, na który ma ochotę lub którego potrzebuje i zjada go tyle, ile ma ochotę.

Gill Rapley, autorka metody BLW przekonuje, że w ten sposób instynktownie, kierując się smakiem, dziecko zaspokoi zapotrzebowanie na niezbędne składniki odżywcze. Co więcej, pokarm nie powinien być nadmiernie rozdrobniony – jego gryzienie i żucie mają sprzyjać rozwojowi szczęki i żuchwy oraz kształtowaniu się właściwych nawyków i odruchów. BLW wspierać ma też kompetencje poznawcze (spostrzegawczość, ciekawość świata itd.) oraz integrację sensoryczną dziecka (współdziałanie różnego typu zmysłów: dotyku, smaku, zapachu).

Zasady karmienia BLW

Rozszerzanie diety metodą BLW bynajmniej nie jest procesem radykalnym. Nie należy zakładać, iż dziecko z miejsca przestawi się z matczynego mleka na pokarm stały. Mimo przyznanej niemowlęciu autonomii nie jest też tak, że pozostaje ono bez rodzicielskiej kontroli nad tym co i jak spożywa. Żywienie BLW kieruje się określonymi regułami, które zapewniać mają bezpieczeństwo i dawać pewność, że maluch spożywać będzie pełnowartościowe produkty, zawierające wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Podstawowe zasady BLW są następujące:

  • pozwól dziecku bawić się jedzeniem, nawet jeśli ceną za to będzie bałagan. Dzięki temu maluch szybciej oswoi pokarm, a posiłki staną się atrakcją. Zaakceptuj fakt, że w pierwszych tygodniach znaczna część produktów może ulec zmarnowaniu, lądując na podłodze, zamiast w buzi dziecka;
  • dziecko samodzielnie decyduje, co je. Wyboru dokonuje jednak spośród produktów zaproponowanych przez rodzica. Pamiętaj, by wszystkie pokarmy ułożyć w zasięgu wzroku oraz rąk dziecka;
  • dziecko decyduje ile je. Nawet jeśli uważasz, że zjadło za mało, nie dokarmiaj go po zakończonym posiłku. Jeśli będzie głodne, samo wróci do odstawionego jedzenia lub zacznie się domagać nowego;
  • dziecko reguluje tempo jedzenia. Nie powinno się go ani ponaglać, ani spowalniać;
  • fragmenty jedzenia mogą mieć postać stałą, tak by maluch mógł je gryźć i żuć. Nie mogą jednak być zbyt duże, by zminimalizować ryzyko zadławienia;
  • niedozwolone są produkty bardzo twarde, takie jak orzechy, czy surowa marchew – delikatny i ubogi aparat zębowy dziecka nie poradzi sobie z nimi. Pamiętaj, że półroczne dziecko najczęściej ma zaledwie 2, co najwyżej 4 zęby, a do rozdrabniania używa przede wszystkim dziąseł;
  • Część produktów może mieć postać półpłynną – dotyczy to na przykład jogurtów, których siłą rzeczy nie można podać w postaci kawałków. Ale uwaga: nie karm dziecka. Zamiast tego połóż na stoliku łyżeczkę. Jeśli dziecko po nią sięgnie, stosunkowo szybko nauczy się samodzielnie robić z niej użytek;
  • jedzcie wspólnie. Rodzice są dla rozwijającego się niemowlęcia niekwestionowanymi autorytetami w każdej dziedzinie. Bobas będzie starał się naśladować mamę i tatę, kształtując w ten sposób prawidłowe nawyki. Dodatkową korzyść stanowi rozwój więzi emocjonalnych między członkami rodziny;
  • zapewnij dziecku bezpieczną pozycję. Jedząc pokarmy stałe niemowlę powinno siedzieć, nigdy leżeć. Nieprzestrzeganie tej zasady grozi zadławieniem.

Jak zacząć karmienie BLW?

Jak wprowadzać BLW? Ostrożnie. Pamiętaj, że nowe produkty nie zastępują mleka, a stanowią wyłącznie jego uzupełnienie. Dlatego w pierwszej kolejności podawaj mleko, a dopiero kiedy dziecko jest względnie syte (ale nie przejedzone), zaproponuj stały posiłek. Wedle zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia od matczynego (względnie krowiego lub sztucznego) pokarmu należy zacząć odchodzić najpóźniej po 6 miesiącu życia, lecz stopniowo, małymi krokami. Jeśli to możliwe, dziecko powinno wciąż być karmione piersią do przynajmniej do ukończenia 1 roku, a najlepiej – 2 lat.

Niezwykle istotne są wskazania dotyczące tego, jak kroić produkty przeznaczone dla dziecka, jak duże kawałki są właściwe dla półrocznego malucha. Metoda BLW zakłada cięcie jedzenia w cienkie, podłużne paski. W takiej postaci są łatwiejsze do uchwycenia dziecięcą rączką, zaś po włożeniu do buzi częściowo z niej wystają, co daje rodzicowi czas na reakcję, gdyby coś poszło nie tak. Ich wielkość nie jest określona w mierzalny sposób, wiadomym jednak jest, że każdy kęs bez problemu musi mieścić się w buzi dziecka, a w razie połknięcia nie stanowić zagrożenia dla życia. Dlatego przykładowo nie podawaj całego winogrona, lecz podziel owoc nożem na dwa lub cztery mniejsze kawałki., a co najważniejsze – podczas jedzenia nie zostawiaj dziecka samego, nie spuszczaj z oka.

Od kiedy można stosować metodę BLW?

Od kiedy metoda BLW jest w pełni bezpieczna? Kiedy zacząć, od którego miesiąca można zacząć wprowadzać ją w życie? Odpowiedź jest warunkowana przede wszystkim stopniem rozwoju osiągniętego przez dziecko, a także ogólnymi zasadami dotyczącymi żywienia. A więc:

  • stopniowe przejście na pokarm stały, w tym także metodą BLW, powinno rozpocząć się nie wcześniej niż po ukończeniu 17 i nie później niż do końca 26 tygodnia życia. Do tego czasu zaleca się karmienie wyłącznie mlekiem, najlepiej matczynym;
  • aby móc bezpiecznie wdrażać żywienie metodą BLW, dziecko musi nie tylko być w określonym wieku, ale też dodatkowo:
    • bezproblemowo utrzymywać pozycję siedzącą;
    • potrafić chwytać przedmioty oraz świadomie kierować je do buzi;
    • mieć wyrobione nawyki przeżuwania, gryzienia oraz połykania.

Dopiero spełnienie wszystkich tych warunków łącznie pozwala rozpocząć wdrażanie karmienia metodą BLW. W praktyce nabycie wyżej wymienionych umiejętności często zbiega się w czasie z cezurą wiekową 6 miesięcy, nie należy jednak się martwić, jeśli dojrzałość w tym zakresie maluch nabierze miesiąc lub dwa później.

Wady i zalety metody BLW

Jeśli chodzi o zalety metody BLW, jej twórczyni Gill Rapley, a także zwolennicy zaproponowanych przez nią rozwiązań podkreślają, iż:

  • organizm dziecka najtrafniej rozpoznaje swoje potrzeby – maluch instynktownie dobiera te produkty, które zawierają niezbędne w danej chwili składniki;
  • samodzielne wybieranie produktów, a następnie umieszczanie ich rączką w buzi korzystnie przekłada się na tak zwaną integrację sensoryczną, czyli zdolność mózgu do odbierania, przetwarzania i zamieniania w działanie określonych bodźców. W przypadku BLW ćwiczone mają być zmysły smaku i węchu, a także znajdujące się z mózgu i mięśniach układy przedsionkowy oraz proprioceptywny (odpowiedzialne m.in. za planowanie ruchu i świadomość elementów własnego ciała w przestrzeni);
  • konieczność rozgryzania i przeżuwania pokarmów wzmacnia mięśnie żuchwy i szczęki oraz stanowi trening dla aparatu mowy;
  • karmiąc malucha metodą BLW rodzic od pierwszych miesięcy życia obdarza swoje dziecko zaufaniem, kształtując jego podmiotowość, ucząc podejmowania samodzielnych wyborów. Dzieląc się zaś posiłkami i spożywając je wspólnie, stawia się solidny fundament rozwoju społecznego malucha.

W artykule Baby-led weaning: The theory and evidence behind the approach, opublikowanym przez Gill Rapley w 2015 roku na łamach Journal of Health Visiting, autorka zauważa, że zaproponowana przez nią metoda BLW w istocie niewiele odbiega od oficjalnych wytycznych sformułowanych dla brytyjskich dzieci w ramach tamtejszego publicznego systemu zdrowia NHS (National Health Service). Różnica polega przede wszystkim na przyznaniu dziecku większej autonomii.

Należy jednak zauważyć, że choć metoda BLW propagowana jest od 15 lat i w tym czasie zyskała dużą rzeszę zwolenników na całym świecie, brak jest wystarczającego potwierdzenia jej zalet w profesjonalnych badaniach. Przeszukując zawartość bibliotek, Enza D’Auria z uniwersytetu w Mediolanie odnalazła na ten temat zaledwie 12 publikacji naukowych, które ukazały się do roku 2018. Podsumowując ich wyniki w swojej pracy Baby-led weaning: What a systematic review of the literature adds on, włoska pediatra już na wstępie zaznacza, że jakość dotychczasowych badań na temat BLW jest niska, a zagadanie to wymaga poważniejszego zgłębienia, jeśli lekarze mają udzielać rodzicom wiarygodnych informacji na ten temat. Zwłaszcza, że oprócz wymienianych przez Rapley zalet, ma ona również potencjalnie słabe strony. Jeśli na podstawie dostępnych dziś źródeł można wymieniać wady metody BLW, są to:

  • ryzyko zadławienia się większym, nierozgryzionym, połkniętym w całości fragmentem pokarmu. D’Auria podkreśla, że u wielu 6-miesięcznych dzieci umiejętność gryzienia, żucia i przełykania nie jest jeszcze w pełni wykształcona lub jest w dużej mierze teoretyczna, nieprzepraktykowana. Aczkolwiek brak też wiarygodnych danych statystycznych mówiących o tym, by dzieci karmione metodą BLW dławiły się częściej, niż ich rówieśnicy;
  • niedostateczna podaż ważnych składników odżywczych i niewystarczające pokrycie zapotrzebowania kalorycznego. Wskazuje się zwłaszcza na ryzyko powstania niedoboru żelaza, co ma związek ze strukturą samodzielnie wybieranych przez maluchy pokarmów. Jedno z badań obserwacyjnych (D’Auria za: Townsend E, Pitchford NJ. Baby knows best? The impact of weaning styleon food preferences and body mass index in early childhood in a case-controlled sample. BMJ Open. 2012) wykazało też, iż maluchy karmione metodą BLW nieco częściej mają niedowagę, niż maluchy przyjmujące pokarm z ręki rodzica;
  • bałagan związany ze spożywaniem posiłku – dziecko bawi się jedzeniem, rozrzuca je, rozgniata, wypluwa etc.

Warto w tym miejscu zauważyć, iż Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, a więc organizacja odpowiedzialna za wydawanie zaleceń żywieniowych dla polskich niemowląt, w najnowszym opracowaniu z 2021 roku stwierdza, że wobec braku badań, nie sposób formułować wiarygodne argumenty zarówno za BLW, jak też przeciw tej metodzie.

Przepisy BLW

Co może jeść półroczny maluch karmiony metodą BLW? Przepisy muszą uwzględniać ogólne wytyczne dotyczące tego, co dziecko w tym wieku i w kolejnych miesiącach życia powinno spożywać, by zdrowo i bezpiecznie się rozwijać. Dlatego przyznana niemowlęciu niezależność w rzeczywistości obwarowana jest wieloma rygorami. Poniżej przykładowy jadłospis.

  • Przepisy na śniadanie. BLW, jak zostało powiedziane wyżej, stawia nie tylko na produkty stałe, ale też półpłynne, dlatego o poranku doskonale sprawdzi się tradycyjna kaszka manna z płatkami owsianymi. Do tego możesz dodać drobno pokrojone fragmenty banana lub jabłka, a także jogurt naturalny.
  • Obiad. W wieku 6 miesięcy (ale nie wcześniej), dziecko może spróbować pierwszych kęsów mięsa cielęcego, indyczego, króliczego, drobiowego, wołowego. Ważne by maluch jadł produkty zwierzęce (nawet jeśli rodzice są wegetarianami lub weganami), jako iż stanowią one bardzo bogate źródło żelaza. Do tego podać można biały ryż lub delikatne puree ziemniaczane oraz ugotowaną marchew lub brokuły. Nie używa się przypraw, aby dziecko mogło poznać naturalny smak potraw.
  • Kolacja. Wieczorem maluch może zjeść ugotowaną i pokrojoną w prążki dynię. Jeśli obiad nie był zbyt sycący, dobrym rozwiązaniem jest też pulpet z indyka.

Autor: Piotr Brzózka
Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Źródła:

  1. Gill Rapley, Baby-led weaning: The theory and evidence behind the approach, March 2015Journal of Health Visiting 3(3).
  2. Enza D’Auria, Baby-led weaning: What a systematic review of the literature adds on, December 2018, Italian Journal of Pediatrics 44(1).
  3. Ewa Ehmke vel Emczyńska-Seliga, BLW, jako uzupełnienie procesu nauki karmienia w 1. roku życia dziecka, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, https://ncez.pl/dzieci-i-mlodziez/dzieci-0-3/blw–jako-uzupelnienie-procesu-nauki-karmienia-w-1–roku-zycia-dziecka, [data dostępu: 22.02.2021]