Kiedy mówimy o ostrym bólu brzucha, a kiedy o przewlekłym?

Ból ostry brzucha
Mianem ostrego bólu brzucha określa się ból o nagłym początku lub zmianę charakteru bólu w przebiegu schorzeń przewlekłych. Potocznie używany termin „ostry brzuch” określa sytuację, w której objawy mają nagły charakter i wymagają natychmiastowej konsultacji lekarskiej, w tym chirurgicznej. Objawy przypominające „ostry brzuch” mogą wystąpić w chorobach ogólnoustrojowych i nie zawsze są wynikiem chorób przewodu pokarmowego.

Najczęstsze przyczyny ostrego bólu brzucha u dzieci:

Noworodki	Niemowlęta	Dzieci szkolne	Młodzież
Martwicze zapalenie jelit Choroba Hirschprunga Niedrożność smółkowa Atrezja jelit Zapalenie otrzewnej Urazowa perforacja jelit	Kolka niemowlęca Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy Zaparcie Zakażenie dróg moczowych Ostre zapalenie ucha środkowego Wgłobienie Skręt jelit, choroba Hirschprunga	Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy Zapalenie wyrostka robaczkowego Zaparcie Zakażenie dróg moczowych Urazy Zapalenie płuc Zapalenie krezkowych węzłów chłonnych	Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy Zapalenie wyrostka robaczkowego Zaparcie Zapalenia narządów miednicy małej Skręt jajnika/jądra Urazy Zapalenie płuc

Przewlekłe bóle brzucha:
U dzieci przedszkolnych i szkolnych dużym problemem zdrowotnym są przewlekłe bóle brzucha. Mianem przewlekłych bólów brzucha określa się dolegliwości bólowe, które występują stale lub niemal stale, ze zmiennym nasileniem i rzadko ustępują całkowicie. W odróżnieniu od bólów przewlekłych, nawracające bóle brzucha to zespół objawów bólowych, charakteryzujący się co najmniej jednym epizodem bólu w miesiącu, pojawiający się w ciągu kolejnych trzech miesięcy. Bóle te zakłócają rytm codziennych czynności a epizody bólowe są przedzielone okresami bezobjawowymi.

Powodem dolegliwości mogą być choroby dotyczące przewodu pokarmowego – zakażenia przewodu pokarmowego o różnej etiologii, przewlekłe zapalenie żołądka i dwunastnicy, kamica żółciowa, przewlekłe zapalenie trzustki, nieswoiste zapalenia jelit. Również schorzenia zlokalizowane poza nim mogą być powodem przewlekłych dolegliwości jak np. kamica nerkowa, wodonercze, zakażenia układu moczowego, zapalenie przydatków, a także schorzenia umiejscowione poza j. brzuszną np. płatowe zapalenie płuc, choroba refluksowa przełyku, cukrzyca, nowotwory, zespół Schönleina-Henocha.

Najczęstszą przyczyną przewlekłego bólu brzucha u dzieci są zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego. Czynnościowe zaburzenia przewodu pokarmowego to stany, w przebiegu których – zależnie od wieku dziecka – stwierdza się, zmienne kombinacje przewlekłych lub nawracających dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, których nie można wytłumaczyć nieprawidłowościami anatomicznymi, biochemicznymi (w badaniach dodatkowych krwi i moczu).

Mechanizm powodujący powstanie przewlekłego dyskomfortu w zaburzeniach czynnościowych pozostaje niewyjaśniony. Jako przyczynę powstawania bodźców bólowych bierze się pod uwagę zaburzenia czynności, czucia trzewnego oraz nieprawidłowe przewodzenie bodźców pomiędzy trzewnym a ośrodkowym układem nerwowym. Istotną rolę odgrywają także przebyte w przeszłości choroby przewodu pokarmowego o różnej etiologii oraz sytuacja rodzinna dziecka.

Sytuacje, w których można podejrzewać psychosomatyczne podłoże bólów brzucha:

• początek nawracającego bólu jest związany lub nasila się w związku z negatywnym przeżyciem,
• ból utrzymuje się razem z trwaniem negatywnego przeżycia,
• po ustąpieniu stresu ból zmniejsza się lub ustępuje,
• przed postawieniem diagnozy dziecko wymaga co najmniej rocznej obserwacji,
• rodzice, pacjent i lekarz zgadzają się z diagnozą.

Ten rodzaj bólu brzucha stanowi około 10-15% przypadków nawracających dolegliwości bólowych i jest związany ze stresową sytuacją rodzinną, szkolną, rówieśniczą (niestabilność rodziny, rozwód rodziców, alkoholizm, przemoc rodzinna i szkolna, wykorzystywanie seksualne dziecka, złe warunki bytowe, brak akceptacji ze strony rówieśników).

Dr n. med. Jolanta Porębska