Flora bakteryjna – co ją niszczy i ile trwa naturalna odbudowa?

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Flora bakteryjna człowieka to drobnoustroje bytujące w jego organizmie w sposób naturalny. Nie powodują one stanów chorobowych, a wręcz są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Co może zaburzać florę bakteryjną i jak ją odbudować?

Co to jest flora bakteryjna?

Organizm ludzki „zamieszkiwany” jest przez bardzo liczne drobnoustroje, w tym bakterie, wirusy i grzyby. Ogół tych naturalnie bytujących w ludzkim ciele mikroorganizmów to właśnie flora bakteryjna (zwana też mikrobiotą lub mikrobiomem).

Najwięcej spośród nich znajduje się w przewodzie pokarmowym, dlatego, kiedy mowa o mikroflorze, z reguły chodzi właśnie o florę bakteryjną jelit, choć posiada ją również skóra, jama ustna, układ oddechowy czy układ moczowy. Ogół wszystkich mikroorganizmów bytujących w błonach śluzowych człowieka osiąga ciężar 2 kg, z czego znaczna część znajduje się właśnie w jelitach. Bakterie stanowią ok. 50% całej treści jelitowej.

Bakterie czy wirusy na ogół kojarzą się z mikroorganizmami chorobotwórczymi odpowiedzialnymi za powstawanie infekcji, stanów zapalnych i innych jednostek chorobowych. Dlatego zaznaczyć należy, że prawidłowy skład flory jelitowej człowieka to taki, w którym przeważają drobnoustroje korzystne dla zdrowia i pełniące wobec niego istotne funkcje.

Jakie?

• Biorą udział w procesach trawiennych i rozkładaniu treści pokarmowej.
• Przyczyniają się do produkcji niektórych witamin.
• Odżywiają komórki jelit.
• Hamują namnażanie mikroorganizmów o charakterze chorobotwórczym.
• Stymulują pracę układu odpornościowego.
• Wspomagają przyswajalność niektórych składników odżywczych.

Co niszczy florę bakteryjną jelit?

Istnieją sytuacje, w których flora bakteryjna jelit zostaje zaburzona. Zaburzenie może polegać na zmniejszeniu ilości znajdujących się w jelitach drobnoustrojów bądź na zmianie proporcji między tymi korzystnymi a szkodliwymi dla zdrowia.

Co może powodować taki stan rzeczy?

• Antybiotykoterapia. Antybiotyki często zabijają wszelkie znajdujące się w organizmie człowieka drobnoustroje, również te o korzystnym wpływie na zdrowie. Dochodzi wówczas do zachwiania proporcji między mikroorganizmami lub tzw. „wyjałowienia” organizmu, które niesie za sobą ryzyko spadku odporności i wzmożonego namnażania się szkodliwych bakterii, wirusów czy grzybów.
• Biegunka. Ostra biegunka również może przyczyniać się do częściowego zniszczenia flory jelitowej, co w tym wypadku jest skutkiem zbyt szybkiego „przelatywania” przez jelita całej ich treści.
• Przewlekły stres. U człowieka jelita i psychika są ze sobą ściśle połączone. Dlaczego? Otóż to właśnie w jelitach głównie produkowana jest serotonina – tzw. hormon szczęścia odpowiedzialny w dużej mierze za psychiczne samopoczucie. Zaburzona flora bakteryjna jelit może powodować spadek tej produkcji, natomiast w reakcji na stres, mikrobiota ulega niekiedy częściowemu zniszczeniu.
• Nieprawidłowa dieta. Żywność wysoko przetworzona – podobnie jak stres – sieje spustoszenie w naturalnej mikroflorze jelit, prowadząc do jej zaburzeń.
• Zabiegi chirurgiczne. Niektóre operacje, szczególnie te w obrębie przewodu pokarmowego mogą także zaburzać florę bakteryjną.
• Zanieczyszczenie środowiska. Dla mikroflory szkodliwe są również niektóre substancje, z którymi można zetknąć się w pracy czy niektórych szczególnych środowiskach. Są to np. pestycydy i metale ciężkie.

Zaburzona flora bakteryjna jelit objawia się różnymi dolegliwościami, wśród których wymienia się kolki i wzdęcia. Na skutek zaburzeń tych w jelitach dochodzi do nadmiernego nagromadzenia gazów, które rozpychając ich ściany powodują uczucie pełności, rozdymania, a niekiedy również – ból.

Ile trwa odbudowa flory bakteryjnej jelit?

Odbudowanie flory bakteryjnej, w przypadku powstałego jej zaburzenia, jest ważne nie tylko ze względu na samo funkcjonowanie układu pokarmowego, ale też ogólnej kondycji całego organizmu i jego odporności. Regeneracja mikroflory nie jest jednak zadaniem łatwym i niekiedy może długo trwać. Czas ten zależy od głębokości zaburzeń oraz ich przyczyny.

Wiele osób pyta, ile trwa odbudowa flory bakteryjnej po antybiotyku, ponieważ jest to jedno z najpowszechniejszych podłoży jej zachwiania, szczególnie u dzieci. Dlaczego tak się dzieje? Antybiotykoterapia często wdrażana jest u małych pacjentów jako postępowanie przy stanach zapalnych, głównie dróg oddechowych. Podawany antybiotyk niszczy korzystne bakterie znajdujące się w jelitach i znacząco zmniejsza ich ilość. Ponadto nie każdy rodzic wie, że podczas terapii takiej należy zmniejszyć ilość spożywanych przez dziecko słodyczy lub wręcz całkowicie wykluczyć je z diety na czas leczenia. Węglowodany sprzyjają bowiem namnażaniu szkodliwych drobnoustrojów i zachwianie flory coraz bardziej się pogłębia. W skrajnych przypadkach jej odbudowa może trwać nawet lata, choć zwykle zamyka się w kilku tygodniach.

Jak poprawić florę bakteryjną jelit?

W dbałości o prawidłową florę bakteryjną jelit najważniejsza jest odpowiednia dieta. Nawet przy antybiotykoterapii można nie dopuścić do poważnych zaburzeń dzięki stosowaniu diety bogatej w jogurty i inne produkty zawierające dobre bakterie oraz ograniczeniu produktów o wysokiej zawartości cukrów. Odbudowa flory bakteryjnej będzie wówczas łatwiejsza i zajmie znacznie mniej czasu.

Jak poprawić mikroflorę, która została zaburzona? Warto niekiedy stosować probiotyki na odbudowę flory bakteryjnej jelit, czyli środki, które zawierają korzystne dla zdrowia drobnoustroje pochodzące z ludzkiego organizmu, nie posiadające właściwości patogennych. Probiotyki wspierają namnażanie dobrych bakterii, jednocześnie hamując rozwój tych szkodliwych.

Czy możliwa jest naturalna odbudowa flory bakteryjnej jelit, bez stosowania produktów farmaceutycznych? Wszystko zależy od tego, jak bardzo została ona zachwiana. Przy niektórych, niewielkich zaburzeniach wystarcza zdrowa, lekkostrawna dieta bogata przede wszystkim w produkty mleczne (jogurty, maślankę, kefir, zsiadłe mleko) oraz kiszonki (np. kiszoną kapustę czy kiszone ogórki). Choć tylko niewielka ilość produktów fermentowanych uznawana jest za żywność probiotyczną, można wspomagać nimi kurację odbudowującą mikrobiotę.

Niekiedy zaburzenia flory bakteryjnej jelit prowadzą do różnych dolegliwości, np. wzdęć. Wówczas terapię warto wspomóc, niwelując dokuczliwe objawy. Na wzdęcia zalecane jest stosowanie symetykonu – substancji rozbijającej pęcherzyki powietrza gromadzące się w jelitach i ułatwiającej ich wydalanie.

Zioła na odbudowę flory bakteryjnej

Próbując odbudować zaburzoną mikrobiotę, można również zastosować niektóre zioła. Jakie zioła na odbudowę flory bakteryjnej są zalecane? Są to tzw. zioła prebiotyczne, spośród których najczęściej stosowanym jest korzeń mniszka wspierający namnażanie bakterii dobrych dla organizmu.

Kiedy zaburzenia mikroflory prowadzą do dolegliwości takich jak kolki czy wzdęcia, warto dodatkowo zastosować zioła niwelujące przykre objawy, wspomagające trawienie i ułatwiające wydalanie gazów. Może to być napar z mięty lub kopru włoskiego. Ten ostatni stosowany bywa nawet do przepajania maluszków borykających się z problemem kolki niemowlęcej.

Trzeba zaznaczyć jednak, że objawy takie nie zawsze świadczą o zachwianiach flory bakteryjnej. Niekiedy mogą mieć one zupełnie inne przyczyny, wśród których znajdują się również stany chorobowe. Dlatego przy ich wystąpieniu warto skonsultować się z lekarzem, by dokładnie ustalić przyczynę i wdrożyć odpowiednie postępowanie.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula
Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Bibliografia:

• O. Krakowiak, R. Nowak, Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka – znaczenie, rozwój, modyfikacje, w: Postępy Fitoterapii 2015, 3:193-200
• T. Wołkowicz, A. Januszkiewicz, J. Szych, Mikrobiom przewodu pokarmowego i jego dysbiozy jako istotny czynnik wpływający na kondycję zdrowotną organizmu człowieka, w: Medycyna Doświadczalna i Mikrobiologia 2014, 66:223-235
• S. Górska, A. Jarząb, A. Gamian, Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy, w: Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2009; 63: 653-667
  http://31.186.81.235:8080/api/files/view/25957.pdf [18.08.2021]