Dieta matki karmiącej – co jeść a czego nie jeść? Jadłospis

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Dieta matki karmiącej nie musi być mdła, nudna, ani szczególnie restrykcyjna. Nawet jeśli twoje dziecko ma kolki, istnieją inne środki zaradcze, niż ograniczenie menu. Zobacz, co jeść w okresie laktacji, a co jest zabronione. Dowiedz się, jak reagować w przypadku kolek. Poznaj całodzienny jadłospis.

Czym jest dieta matki karmiącej? 

Dieta mamy karmiącej powinna dostarczać zwiększone ilości określonych składników odżywczych oraz zaspokajać podwyższone zapotrzebowanie na energię. Ważne, by była pełnowartościowa oraz zróżnicowana, także smakowo i zapachowo, co korzystnie wpływać będzie na preferencje dziecka i ułatwi późniejsze przestawienie na pokarm stały.

W ciągu pierwszych 6 miesięcy po porodzie kobieta karmiąca wyłącznie piersią wytwarza dziennie od 560 do 850 gramów mleka. Wiąże się to ze znacznym wydatkiem energetycznym – szacuje się, że każdego dnia organizm potrzebuje dodatkowo 675 kilokalorii.

Częściowo zapotrzebowanie to pokrywane jest z zapasów tkanki tłuszczowej zmagazynowanych w czasie ciąży. Jednak większość, bo około 500 kcal należy dostarczyć wraz z pożywieniem (dane: M. Jarosz i inni, Normy żywienia dla populacji polskiej).

W późniejszym okresie, po 6 miesiącu życia dziecka, kiedy jego dieta zaczyna powoli być uzupełniana o inne składniki, dzienna podaż energii w pokarmie powinna wynosić +400 kcal. Należy pamiętać, że są to wartości średnie. Faktyczne zapotrzebowanie na dodatkowe kalorie jest zależne od takich czynników jak intensywność i czas karmienia, a także m.in. aktywność fizyczna, masa ciała czy temperatura otoczenia.

Przykładowo – matki bardzo szczupłe powinny z dietą dostarczać nie 500, lecz nawet 650 kcal. dziennie. Natomiast Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wielkości te uzależnia głównie od stylu życia, zalecając matkom o niskiej i średniej aktywności fizycznej zwiększenie ilości przyswajanych kalorii o 10 proc., zaś tym bardzo aktywnym – o 20 proc.

Jeśli chodzi o składniki odżywcze, nacisk kładzie się między innymi na białko, którego większa ilość jest niezbędna do prawidłowego rozwoju dziecka. Wedle norm ustalonych przez WHO, dzienna podaż białka w diecie kobiety powinna w pierwszych 6 miesiącach laktacji wzrosnąć o 18-20 gramów na dobę, a w późniejszym okresie karmienia 0 12 g. Rekomendacje zawarte w Normach żywienia dla populacji polskiej mówią natomiast o zwiększeniu spożycia białek z 0,9 grama na każdy kilogram masy ciała do 1,45 g/kg m.c.

Dieta mamy karmiącej powinna być również szczególnie bogata w witaminy (B, C, D, E) 0raz składniki mineralne, takie jak magnez, cynk, jod, selen (ale uwaga: niższe jest zapotrzebowania np. na żelazo).

Co można jeść karmiąc piersią?

Co jeść podczas karmienia piersią, a czego lepiej unikać? Jak podkreślają specjaliści szpitala im. Św. Rodziny w Warszawie, dieta dla matki karmiącej powinna być przede wszystkim jakościowa, nie ilościowa. Dlatego zaleca się spożywanie produktów o wysokiej gęstości energetycznej i dużym nasyceniu składnikami odżywczymi. Wśród nich wymienić można takie produkty, jak:

• pieczywo razowe, grube kasze, pełnoziarniste makarony, czyli niskoprzetworzone produkty zbożowe;
• chude mięso, ryby, rośliny strączkowe, jajka oraz mleko i sery z niską zawartością tłuszczu – zestaw zapewniający dużą podaż białka;
• warzywa wszelkiego typu w dużych ilościach;
• owoce (także surowe i suszone);
• oleje roślinne, masło, orzechy i nasiona, awokado, będące źródłem wartościowych i zdrowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Czego nie jeść podczas karmienia piersią? 

Czego nie jeść karmiąc piersią? Przede wszystkim produktów dostarczających dużych ilości cukrów prostych oraz szkodliwych tłuszczów trans, będących źródłem tak zwanych „pustych kalorii”. Wymienić w tym kontekście można przede wszystkim:

• słodycze i wyroby ciastkarskie;
• wszelkiego rodzaju fast foody (frytki, hamburgery, hot dogi);
• dania gotowe, zwłaszcza w proszku;
• słodzone i gazowane napoje.

Zabronione jest spożywanie alkoholu, który przedostając się z mlekiem matki do organizmu dziecka może zaburzać prawidłowy rozwój maleństwa. Niewskazana jest też mocna kawa i cola, a więc produkty zawierające kofeinę. Mogą one powodować pobudzenie u niemowlęcia oraz problemy z zasypianiem.

Czy dieta matki ma wpływ na kolki?

Szczególnym zagadnieniem jest dieta karmiącej mamy przy kolkach. Pod pojęciem tym rozumie się zaburzenie objawiające się u niemowlęcia silnym i nie znajdującym ukojenia płaczem (zwłaszcza w godzinach wieczornych) oraz zwiększoną pobudliwością, drażliwością, niepokojem. Problem ten występuje powszechnie, nawet u 40 proc. maluchów, w okresie od 3 dnia do mniej więcej 4 miesiąca życia (dane: M. Czerwonka-Szaflarska, Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej). Jeśli chodzi o jego podłoże, wymienić można m.in takie potencjalne problemy, jak:

• niedojrzałość układu pokarmowego i nerwowego dziecka;
• niewłaściwa technika karmienia;
• czynniki środowiskowe: depresja matki, nerwowa atmosfera w domu, dym papierosowy w pomieszczeniu, nadmiar bodźców dźwiękowych i świetlnych;
• alergia lub nadwrażliwość na białko mleka krowiego, a także nietolerancja laktozy.

W związku z powyższym, wiele matek, obserwując objawy kolki u dziecka, rezygnuje ze spożycia mleka i jego przetworów. Specjaliści przekonują, że nie ma takiej konieczności, jeśli faktycznie nie jest stwierdzona nietolerancja. W opracowaniu Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji (M.K. Borszewska-Kornacka i inni), czytamy, że „nie zaleca się prewencyjnego stosowania diety bezlaktozowej i bezmlecznej u matki karmiącej. Nie ma podstaw do przerywania karmienia piersią z powodu kolki niemowlęcej”.

Jeśli należy profilaktycznie unikać czegokolwiek w związku z kolką dziecka, to są to produkty wzdymające, takie jak kapusta groch, grzyby, śliwki suszone, potrawy smażone. Bezpośrednią bowiem przyczyną występowania kolek i wzdęć u niemowląt jest zbieranie się dużych ilości gazów w obrębie jelit.

Dlatego też jeśli występuje kolka u dziecka, oprócz diety eliminacyjnej matki, można sięgnąć po krople dla dzieci, które ułatwiają usuwanie gazów i szybko przynoszą maluchom ulgę. Zawierają one takie substancje czynne, jak np. symetykon i mogą być podawane już po ukończeniu 4. tygodnia życia. Dodatkowo skutecznymi środkami zaradczymi są m.in.;

• noszenie dziecka na rękach, kołysanie, wożenie w wózku, masaże brzuszka;
• tzw. biały szum, a więc kojące, monotonne dźwięki suszarki, odkurzacza, deszczu,
• okłady z użyciem termoforu (należy pamiętać o używaniu termoforu z ziaren, a nie z wodą ze względu na ryzyko poparzenia), ciepła kąpiel.

Uwaga: zdecydowanie odradza się palenie tytoniu w okresie laktacji, zwłaszcza w bezpośredniej bliskości dziecka. Dym papierosowy jest bowiem jednym z czynników, które bezpośrednio mogą powodować kolkę u maleństwa, nie mówiąc o innych negatywnych skutkach zdrowotnych.

Jadłospis matki karmiącej 

Jak w praktyce powinna wyglądać dieta karmiącej kobiety? Menu należy komponować z podanych wyżej składników, unikając jednocześnie produktów wymienionych jako niewskazane. Możliwości jest bardzo wiele, wbrew bowiem upowszechnionym mitom jadłospis matki karmiącej powinien być bardzo zróżnicowany.

Należy pamiętać, że posiłki powinny być umiarkowanie obfite, ale spożywane regularnie w odstępie około 3 godzin.

Autor: Piotr Brzózka
Konsultacja merytoryczna: lekarz pediatra Joanna Kosielska

Źródła:

• Maria Katarzyna Borszewska-Kornacka i inni, Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji, Standardy Medyczne/Pediatria 2013 t.10.
• Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak, Co przyszła mama jeść powinna? Wszechnica żywieniowa Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, http://www.wszechnica-zywieniowa.sggw.pl/Prezentacje/2015/slajdy_18_luty.pdf, data dostępu 22 06 2021
• M. Jarosz i inni, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf, data dostępu 22 06 2021
• Zalecenia żywieniowe dla kobiet karmiących, https://szpitalmadalinskiego.pl/attachments/article/839/Ulotka%202019_Dieta%20Mamy_Żywienie%20w%20laktacji.pdf, data dostępu 22 06 2021
• Dieta karmiącej, http://www.szpital.turek.pl/pl/60/strona/4/187/, data dostępu 22 06 2021
• Aleksandra Rurarz, Karol Ratajczak, Wojciech Feleszko, Kolki niemowlęce, Pediatr Med Rodz 2016, 12 (4)
• Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Julia Gawryjołek, Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 6.